عبدالرحمن صوفیابوالحسین عبدالرّحمان بن عمر صوفی رازی (متوفای ۳۷۶ق)، مشهور به "عبدالرّحمان صوفی"، ریاضی‌دان و ستاره‌شناس برجسته ایرانی قرن چهارم قمری و منجم دربار عضدالدوله دیلمی بود. او تالیفات متعددی در علم نجوم دارد. سرانجام این دانشمند بزرگ در سال ۳۷۶ قمری در ۸۵ سالگی درگذشت. ۱ - معرفی اجمالیابوالحسین، عبدالرحمان بن عمر بن محمد بن سهل صوفی رازی، از اهالی «ری» بود. عبدالرحمان، دانشمندی ستاره‌شناس بود که برای مدتی به خدمت سلطان عضدالدوله دیلمی درآمد و مورد اکرام و تجلیل و احترام او قرار گرفت و منجم دربار عضدالدوله بود. صوفی به بررسی و مطالعه صُوَر فلکی پرداخت و به مشاهده و رَصَد مجموعه‌های ستارگان اهتمام ورزید که دریافت و شناخت تغییرات و تحولات عارض بر آنها، وی را در شناخت صورت های فلکی کمک کرد. جرج سارتون درباره وی می‌گوید: «او بزرگ ترین ستاره‌شناس مسلمان است.» ۲ - آثار و تالیفاتصوفی، کتابی به نام مواضع و حرکات الکواکب الثابتة تألیف کرد که از بهترین کتاب های نوشته شده درباره افلاک است. وی ضمن این کتاب، رسم و تصویر نزدیک به ۱۴۲۰ ستاره را آورده که آنها را به شکل‌های آدمی یا حیوانات ترسیم کرده، شمایل و ویژگی‌های آنها را توضیح داده است. افزون بر این وی در کتاب خود برخی از ستارگانی را ذکر کرده است که دانشمندان پیشین به آن ها اشاره نکرده بودند. ضمناً بیان نام‌های عربی آن ها را نیز فراموش نکرده؛ به گونه‌ای که برخی از این اسامی، تا عصر حاضر نیز استعمال می شود؛ همچون: دُب اکبر، دُب اصغر، حوت، عقرب، عذراء و برخی اسم‌های دیگر. صوفی، کتابی به اسم مطارحات الشعاع و ارجوزه‌ای در علم فلک و رساله‌ای در باب اسطرلاب دارد. در سال ۱۸۷۴م. شیلر، ستاره‌شناس دانمارکی، ترجمه فرانسوی دو کتاب عربی از کتاب‌های صوفی را منتشر کرد. همچنین در مجلات علمی انگلیس، بحث‌ها و پژوهش‌هایی پیرامون کتابش موسوم به الکواکب الثابتة صورت گرفته است. پژوهشگران می‌گویند: کتاب او از کتاب بطلمیوس صحیح‌تر، و زیج وی، کم خطاترین زیجی است که از گذشتگان به ما رسیده است. ۳ - وفاتسرانجام این دانشمند بزرگ در سال ۳۷۶ قمری در ۸۵ سالگی درگذشت. [۲]
شاخت، یوزف، تراث الاسلام، ج۳، ص۱۸۳.
[۳]
فروخ، عمر، تاریخ الادب الجغرافی، ج۱، ص۱۲۵.
[۴]
فروخ، عمر، تاریخ العلوم عند العرب، ص۱۶۶.
[۵]
حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظّنون عن اسامی الکتب و الفنون، الظّنون، ج ۲، ص۱۰۸۴.
[۷]
سارتون، جرج، تاریخ العلم، ج۳، ص۱۰۵.
۴ - پانویس
۵ - منبععبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۲، ص۳۲۰. رده‌های این صفحه : دانشمندان ایران قرن 4 (قمری) | درگذشتگان سال 376 (قمری) | ریاضیدانان ایران قرن 4 (قمری) | شخصیت‌های قرن 4 (قمری) | منجمان ایران قرن 4 (قمری)
|